Poniżej zamieszczam odpowiedź na moją interpelację poselską w sprawie skali i zakresu udziału funkcjonariuszy Policji, Straży Pożarnej i Straży Granicznej w wyborach samorządowych w 2014 r.
W odpowiedzi na interpelację nr 30929 Posła na Sejm RP Pana Jerzego Polaczka w sprawie skali i zakresu udziału funkcjonariuszy Policji, Straży Pożarnej i Straży Granicznej w wyborach samorządowych w 2014 r. uprzejmie informuję, co następuje.
Zgodnie z art. 63 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r.o Policji (t.j.: Dz. U. z 2011 r., Nr 287 poz. 1687, z późn. zm.), art. 68 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 12 października 1990 r. o Straży Granicznej
(t.j.: Dz. U. z 2014 r., poz. 1402, z późn. zm.) oraz art. 57c ust. 1 i 2 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r.
o Państwowej Straży Pożarnej (t.j.: Dz. U. z 2013 r., poz. 1340, z późn. zm.) funkcjonariusz Policji, Straży Granicznej (SG), jak również Państwowej Straży Pożarnej (PSP), nie może być członkiem partii politycznych. Z chwilą przyjęcia funkcjonariusza do służby ustaje jego dotychczasowe członkostwo
w partii politycznej.
Stosownie do art. 11 § 1 pkt 5 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. Kodeks wyborczy
(Dz. U. z 2011 r. Nr 21, poz. 112, z późn. zm.) prawo wybieralności (bierne prawo wyborcze) w wyborach do organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego ma osoba mająca prawo wybierania tych organów. W myśl natomiast art. 11 § 2 i § 3 ustawyKodeks wyborczy nie ma prawa wybieralności osoba skazana prawomocnym wyrokiem na karę pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne ścigane
z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe, wobec której wydano prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające utratę prawa wybieralności, o którym mowa w art. 21a ust. 2a ustawy
z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów (t.j.: Dz. U. z 2013 r., poz. 1388). Prawa wybieralności
nie ma również obywatel Unii Europejskiej niebędący obywatelem polskim, pozbawiony prawa wybieralności w państwie członkowskim Unii Europejskiej, którego jest obywatelem. Kandydatów
w wyborach samorządowych mogą zgłaszać, zgodnie z art. 84 § 1 ustawy Kodeks wyborczy, komitety wyborcze. W wyborach do organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego oraz w wyborach wójta komitety wyborcze mogą być tworzone przez partie polityczne i koalicje partii politycznych, stowarzyszenia i organizacje społeczne oraz przez wyborców (art. 84 § 4 ustawyKodeks wyborczy). Komitety wyborcze tworzą listy wyborcze. Przepisy ustawy Kodeks wyborczy nie odnoszą się (nie wprowadzają zakazu) do możliwości umieszczania na listach wyborczych kandydatów niebędących członkami partii politycznych, stowarzyszeń i organizacji społecznych, które tworzą komitet wyborczy. Można jedynie zauważyć, że jeżeli wynika to ze statutu danej partii politycznej (stowarzyszenia lub organizacji społecznej), na listach wyborczych tworzonych przez wskazane komitety wyborcze mogą się znajdować kandydaci niebędący członkami danej partii politycznej (stowarzyszenia lub organizacji społecznej).
Mając na względzie ww. przepisy prawa należy uznać, że kandydatem zgłoszonym na listach wyborczych przez określony komitet wyborczy w wyborach samorządowych (do rady gminy, powiatu, sejmiku województwa lub też na wójta, burmistrza, prezydenta miasta) może być każda osoba spełniająca kryteria wskazane w art. 11 § 1 pkt 5 i 6 w związku z art. 10 § 1 pkt 3 i 4 ustawy Kodeks wyborczy, która jednocześnie nie spełnia żadnej przesłanki negatywnej określonej w art. 11 § 2 i § 3
ww. ustawy. Wymaga przy tym zaznaczenia, że przepisy prawa nie uzależniają możliwości kandydowania
w wyborach samorządowych od posiadania członkostwa w określonej partii politycznej. Oznacza to tym samym, że kandydatem takim może być również osoba niezrzeszona w żadnej z partii politycznych,
w tym m.in. funkcjonariusz Policji, SG, czy też PSP, który jednocześnie spełnia wymogi, o których mowa
w art. 11 ustawy Kodeks wyborczy. Należy przy tym podkreślić, że kandydowanie w wyborach z list określonej partii politycznej nie jest równoznaczne z byciem członkiem tej partii. Wskazane powyżej przepisy art. 63 ust. 1 i 2 ustawy o Policji, art. 68 ust. 1 i 2 ustawy o Straży Granicznej oraz art. 57c ustawy o Państwowej Straży Pożarnej odnoszą się jedynie do zakazu członkowstwa w partiach politycznych, a nie do kandydowania z list komitetów wyborczych określonej partii politycznej. Tym samym nie można zakazu sformułowanego w pragmatykach służbowych tych służb odnosić również do kandydowania
w wyborach z list partii politycznych, których funkcjonariusz nie jest członkiem.
Na poparcie prezentowanego stanowiska można wskazać, że o ile ww. przepisy ustawy o Policji, ustawy o Straży Granicznej iustawy o Państwowej Straży Pożarnej odnoszą się jedynie do zakazu członkostwa w partii politycznej, o tyle przepis art. 57 ust. 1 ustawy z dnia 16 marca 2001 r. o Biurze Ochrony Rządu (t.j.: Dz. U. z 2014 r., poz. 170, z późn. zm.) rozszerza ten zakaz w stosunku
do funkcjonariuszy Biura Ochrony Rządu (BOR) stanowiąc, że funkcjonariusz BOR nie może być członkiem partii politycznych ani też uczestniczyć w działaniu tych partii lub na ich rzecz. Skoro zatem ustawodawca w stosunku do funkcjonariuszy Policji, Straży Granicznej i Państwowej Straży Pożarnej nie rozszerzył zakazu działania w partiach politycznych, tak jak to uczynił w stosunku do funkcjonariuszy BOR, to nie można zakazu tego interpretować w sposób rozszerzający i uznać, że zakaz bycia członkiem partii politycznej uniemożliwia również funkcjonariuszowi Policji, Straży Granicznej lub Państwowej Straży Pożarnej kandydowanie w wyborach samorządowych z listy jakiejkolwiek partii politycznej, której nie jest członkiem.
Odnosząc się z kolei do kwestii uzyskiwania zgody przełożonych na kandydowanie w wyborach samorządowych (w szczególności z listy partii politycznej) należy wskazać, że przepisy ww. ustaw nie wymagają uzyskiwania przedmiotowej zgody. Zezwolenie takie wymagane jest jedynie, zgodnie
z przepisami art. 63 ust. 4 ustawy o Policji, art. 68 ust. 4 ustawy o Straży Granicznej i art. 57c ust. 3 ustawy o Państwowej Straży Pożarnej, w przypadku przynależności do organizacji lub stowarzyszeń zagranicznych albo międzynarodowych.
Na marginesie należy zauważyć, że o ile nie jest konieczne uzyskanie zgody na samo kandydowanie, to w przypadku wyboru zastosowanie może znaleźć przykładowo w odniesieniu
do funkcjonariuszy Policji art. 62 ust. 1 ustawy o Policji, zgodnie z którym policjant nie może podejmować zajęcia zarobkowego poza służbą bez pisemnej zgody przełożonego ani wykonywać czynności lub zajęć sprzecznych z obowiązkami wynikającymi z ustawy lub podważających zaufanie do Policji. Z braku rozstrzygnięcia w sposób generalny przez ustawodawcę kwestii kandydowania, a tym samym zajmowania określonych stanowisk w samorządzie terytorialnym, nie można jej rozstrzygnąć w sposób generalny w drodze interpretacji przepisów w rodzaju art. 62 ust. 1 ustawy o Policji. Przypadki tego rodzaju powinny być bowiem oceniane przez właściwych przełożonych z uwzględnieniem konkretnych okoliczności danej sprawy, a w interesie danego funkcjonariusza wydaje się pozostawać uzyskanie uprzedniej zgody nie na kandydowanie, lecz na zajmowanie konkretnej funkcji.
Odnosząc się szczegółowo do zagadnień poruszonych w wystąpieniu pragnę wskazać,
że w wyborach samorządowych w 2014 roku:
- w przypadku Policji:
- z informacji przekazanych przez Komendę Główną Policji wynika, że Policja nie posiada danych statystycznych w zakresie liczby funkcjonariuszy Policji, którzy byli kandydatami na radnych
oraz uzyskali mandat radnego; - łącznie 12 funkcjonariuszy zostało zwolnionych ze służby zgodnie z art. 41 ust. 2 pkt 3 ustawy
o Policji (dotyczy to również tych funkcjonariuszy, którzy zostali powołani do innej służby państwowej oraz objęli funkcję z wyboru w stowarzyszeniach).
2) w przypadku Straży Granicznej:
- 108 funkcjonariuszy skorzystało z biernego prawa wyborczego;
- żaden funkcjonariusz nie został odsunięty od pełnienia obowiązków służbowych na czas kampanii wyborczej. Wszyscy funkcjonariusze, jeśli uczestniczyli w kampanii, wykonywali związane z tym czynności wyłącznie w czasie wolnym (np. podczas urlopu wypoczynkowego) lub poza czasem służby;
- 43 funkcjonariuszy uzyskało mandaty, w tym 16 funkcjonariuszy kandydowało z list poszczególnych partii politycznych (6 – SLD, 4 – PSL, 3 – PO i 3 – PIS);
- 3 funkcjonariuszy zdecydowało się na odejście ze służby. Pozostali uzyskali zgodę swoich przełożonych na wykonywanie zajęcia zarobkowego poza służbą, z zastrzeżeniem, że jego wykonywanie (udział w sesjach organów samorządowych, za który radnemu przysługuje dieta) nie może kolidować z wykonywaniem obowiązków służbowych i może się odbywać w ramach czasu wolnego lub urlopu bezpłatnego.
W załączeniu przekazuję zestawienie liczby kandydatów na radnych oraz uzyskanych mandatów przez funkcjonariuszy SG w wyborach samorządowych w 2014 roku, z podziałem na województwa, powiaty i gminy.
3) w przypadku Państwowej Straży Pożarnej:
- 731 funkcjonariuszy skorzystało z biernego prawa wyborczego, w tym 128 funkcjonariuszy
z komitetów wyborczych partii politycznych oraz 603 – z komitetów wyborców (w załączeniu zestawienie kandydatów na radnych w wyborach samorządowych w 2014 roku z podziałem
na województwa, powiaty i gminy – tabela 1); - żaden funkcjonariusz nie został odsunięty od pełnienia obowiązków służbowych na czas trwania kampanii wyborczej. W dwóch przypadkach funkcjonariusze przebywali na urlopach;
- 300 funkcjonariuszy uzyskało mandaty radnych, w tym 41 funkcjonariuszy z komitetów wyborczych partii politycznych oraz 259 – z komitetów wyborców (w załączeniu zestawienie uzyskanych mandatów w wyborach samorządowych w 2014 roku z podziałem na województwa, powiaty i gminy – tabela 2);
- 4 funkcjonariuszy zostało zwolnionych ze służby w związku z objęciem funkcji z wyboru
w organach samorządu terytorialnego (wójt, burmistrz).
Z poważaniem,
MINISTER
SPRAW WEWNĘTRZNYCH
z up. Piotr Stachańczyk
Sekretarz Stanu
Załączniki:
- Zestawienie liczby kandydatów na radnych oraz uzyskanych mandatów przez funkcjonariuszy SG w wyborach samorządowych w 2014 roku, z podziałem na województwa, powiaty i gminy.
- Zestawienie liczby kandydatów na radnych oraz uzyskanych mandatów przez funkcjonariuszy PSP w wyborach samorządowych
w 2014 roku, z podziałem na województwa, powiaty i gminy (tabela 1 i 2).
Otrzymuje:
Sekretariat Prezesa Rady Ministrów w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów.
